حسابرسی چیست؟ انواع حسابرسی و وظایف حسابرس
اگر بخواهید از صحت و سلامت گزارش‌های مالی یک سازمان مطمئن شوید، حسابرسی همان ابزاری است که به آن نیاز دارید. حسابرسی فرایندی منظم و دقیق است که در آن، با بررسی شواهد مالی و اقتصادی، عملکرد مالی شرکت ارزیابی و درستی اطلاعات گزارش‌شده مشخص می‌شود.
این فرایند نه‌تنها نقش مهمی در جلب اعتماد سرمایه‌گذاران دارد، بلکه به بهبود سیستم‌های کنترلی و کارایی درون‌سازمانی نیز کمک می‌کند. به‌ویژه در دوره‌ای که اطلاعات مالی اغلب از طریق نرم افزار حسابداری ثبت و تحلیل می‌شوند، نقش حسابرسی در ارزیابی دقت این اطلاعات پررنگ‌تر از همیشه است.
در ادامه این مطلب، با مفاهیم پایه حسابرسی، انواع آن، وظایف حسابرسان، مهارت‌های لازم، تفاوت با حسابداری و استانداردهای حرفه‌ای این حوزه آشنا خواهید شد. همراه ما بمانید تا تصویر روشنی از دنیای حسابرسی به دست آورید.
حسابرسی چیست؟
تعریف حسابرسی به زبان ساده یعنی یک فرایند منظم که در آن، حسابرس با جمع‌آوری و بررسی دقیق شواهد مالی و اقتصادی، درستی گزارش‌ها و صورت‌های مالی را ارزیابی می‌کند.
فرض کنید گزارشی درباره فعالیت‌ها و رویدادهای مالی یک شرکت در اختیار شما قرار می‌گیرد؛ حسابرس وظیفه دارد با بی‌طرفی این شواهد را بررسی کرده و مشخص کند که آیا این گزارش‌ها مطابق استانداردها و اصول حسابداری تهیه شده‌اند یا خیر.
در پایان نیز، نتایج این ارزیابی را به شکل گزارشی شفاف به اشخاص ذی‌نفع مثل سهامداران، بانک‌ها و سازمان‌های دولتی ارائه می‌کند.
انواع حسابرسی چیست؟
اگر بخواهید از درستی و کارآمدی عملکرد مالی، قانونی و اجرایی یک سازمان اطمینان حاصل کنید، حسابرسی ابزاری ضروری و قابل اتکا برای شما خواهد بود. سیستم حسابرسی به گونه‌ای طراحی شده است که از طریق روش‌های متنوع، زوایای مختلف فعالیت‌های یک شرکت را بررسی و ارزیابی کند.
شناخت دقیق انواع حسابرسی داخلی و بیرونی، به مدیران و ذی‌نفعان این امکان را می‌دهد که تصمیم‌های بهتری اتخاذ کنند و مسیر اصلاح یا بهبود را شناسایی نمایند. در ادامه با مهم‌ترین انواع حسابرسی آشنا می‌شوید:
حسابرسی صورت‌های مالی
هدف اصلی حسابرسی صورت‌های مالی، بررسی و ارزیابی صورت‌های مالی شرکت است تا مشخص شود آیا این صورت‌ها طبق استانداردهای پذیرفته‌شده حسابداری تهیه شده‌اند یا خیر. در این فرایند، حسابرس با جمع‌آوری شواهد مالی، نسبت به مطابقت گزارش‌ها با اصول حسابداری نظر می‌دهد.
حسابرسی مالی برای سرمایه‌گذاران، بانک‌ها و نهادهای دولتی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است؛ چراکه اعتبار و شفافیت اطلاعات مالی یک شرکت را تضمین می‌کند.
تعریف حسابرسی رعایت
در حسابرسی رعایت، میزان پایبندی شرکت به قوانین، مقررات، قراردادها و سیاست‌های داخلی بررسی می‌شود. اگر بخواهید بدانید آیا سازمان شما از نظر قانونی و ساختاری مطابق با مقررات عمل کرده یا خیر، باید به سراغ حسابرسی رعایت بروید.
این نوع حسابرسی برای سازمان‌هایی که با مقررات خاص دولتی یا قراردادی سر و کار دارند بسیار حیاتی است، چراکه از ریسک‌های قانونی پیشگیری می‌کند.
حسابرسی عملیاتی
حسابرسی عملیاتی بر بهبود عملکرد تمرکز دارد. در این نوع بررسی، کارایی، اثربخشی و صرفه‌جویی اقتصادی فعالیت‌ها و فرایندهای سازمان سنجیده می‌شود. مثلاً اگر سازمانی بخواهد بداند آیا منابعش به‌درستی مصرف می‌شوند یا فرایندهای اجرایی‌اش قابل بهبود هستند، حسابرسی عملیاتی پاسخ این نیاز را می‌دهد.
یکی از کاربردهای مهم آن، ارزیابی سیستم‌های مالی مانند سیستم حسابداری کامپیوتری است تا میزان دقت، امنیت و کارایی آن مشخص شود.
حسابرسی قانونی چیست
زمانی که اختلاف مالی یا شائبه‌ای از تقلب و سوءاستفاده مالی در میان باشد، حسابرسی قانونی وارد عمل می‌شود. این نوع حسابرسی با هدف جمع‌آوری شواهد برای استفاده در مراجع قضایی انجام می‌شود.
حسابرسی قانونی در کشف تقلب، ارزیابی خسارات مالی و حل اختلافات میان سهامداران یا شرکای تجاری کاربرد دارد. این حسابرسی همانند پزشکی قانونی، پشتوانه‌ای فنی و مستند برای تصمیم‌های حقوقی فراهم می‌کند.
حسابرسی داخلی
تعریف حسابرسی داخلی به بررسی و بهبود مستمر ساختارهای راهبری، کنترل داخلی و مدیریت ریسک درون سازمان می‌پردازد. این نوع حسابرسی، ابزاری برای شناسایی نقاط ضعف و تقویت عملکرد داخلی شرکت است.
حسابرسی داخلی برخلاف حسابرسی‌های بیرونی، توسط خود سازمان یا افراد وابسته به آن انجام می‌شود و نقش مشاوره‌ای و اطمینان‌بخشی دارد. اگر سازمانی بخواهد از درون، فرآیندهای خود را تقویت کند، به سراغ انواع حسابرسی داخلی می‌رود.
وظایف حسابرسان چیست؟
برای اینکه بتوانید به اطلاعات مالی یک شرکت اعتماد کنید، باید بدانید حسابرس کیست و چه مسئولیت‌هایی دارد. حسابرسان با بررسی دقیق سوابق مالی، کمک می‌کنند تا خطاها، تقلب‌ها یا مغایرت‌ها شناسایی شّده و اصلاح شوند.
آن‌ها با تکیه بر استانداردهای مشخص، درستی گزارش‌های مالی را ارزیابی می‌کنند و در نهایت، یافته‌های خود را در قالب گزارشی دقیق ارائه می‌دهند. اگر می‌خواهید بدانید حسابرس چیست و چه نقشی در اطمینان از سلامت مالی یک سازمان دارد، در ادامه با مهم‌ترین وظایف آن آشنا شوید:
جمع‌آوری و تحلیل اطلاعات مالی
حسابرسان با بررسی اسناد، دفاتر و صورت‌های مالی، داده‌های لازم برای ارزیابی عملکرد مالی شرکت را گردآوری می‌کنند. این اطلاعات، پایه اصلی تصمیم‌گیری‌های مدیریتی و بررسی تطابق با استانداردها محسوب می‌شوند.
تهیه گزارش حسابرسی
پایان هر حسابرسی با تهیه گزارش رسمی همراه است. گزارش حسابرسی چیست؟ گزارشی است که در آن نظر حسابرس درباره صحت صورت‌های مالی، میزان رعایت استانداردها و ریسک‌های شناسایی‌شده بیان می‌شود. این گزارش مرجع قابل استناد برای ذی‌نفعان است.
ارزیابی سیستم‌های کنترل داخلی
حسابرس با بررسی کنترل‌های داخلی سازمان، از جمله سازوکارهای حفاظت از دارایی‌ها و جلوگیری از اشتباه و تقلب، به مدیران در شناسایی نقاط ضعف کمک می‌کند. این ارزیابی‌ها بخش مهمی از فرآیند حسابرسی شرکت محسوب می‌شود.
شناسایی ریسک‌های مالی
یکی از وظایف کلیدی حسابرس، تحلیل شرایط سازمان و شناسایی خطرات احتمالی است. این اقدام به مدیریت کمک می‌کند تا اقدامات پیشگیرانه‌ای برای کاهش ریسک‌های مالی و اجرایی در نظر بگیرد.
ارزیابی حساب‌ها و بررسی انطباق با قوانین مالی
حسابرسان حساب‌های مختلف سازمان را با دقت بررسی می‌کنند تا از صحت و انطباق آن‌ها با مقررات مالی و اصول حسابداری اطمینان حاصل کنند. این کار پایه‌ای برای اعلام نظر نهایی در گزارش حسابرسی است.
رسیدگی به سیستم‌های گزارش مالی
حسابرس با بررسی عملکرد سیستم‌های نرم‌افزاری گزارش‌دهی مالی، از درستی و کارآمدی فرآیند تهیه صورت‌های مالی اطمینان حاصل می‌کند. این بررسی شامل ارزیابی نرم‌افزارها، روش‌های ورود اطلاعات و کنترل‌های سیستمی است.
نقش حسابرس داخلی
حسابرس داخلی بخشی از سازمان است و وظیفه دارد فرآیندهای داخلی از جمله کنترل بودجه، حقوق و دستمزد، خرید، انبارداری و صندوق را بررسی و گزارش‌دهی کند. هدف از این بررسی‌ها، ارتقای عملکرد و کاهش خطای داخلی است.
مدیریت فرایند انبارگردانی
در پایان دوره مالی، حسابرسان وظیفه دارند بر انبارگردانی نظارت کنند. آن‌ها با حضور در محل، شمارش موجودی‌ها، بررسی انبار و تکمیل پرسش‌نامه‌ها، اطمینان حاصل می‌کنند که موجودی ثبت‌شده با موجودی واقعی تطابق دارد.
شرح وظایف حسابرس ارشد
حسابرس ارشد، هدایت تیم حسابرسی را بر عهده دارد. او با برنامه‌ریزی دقیق، نظارت بر گزارش‌ها و آموزش حسابرسان تازه‌کار، تضمین می‌کند که فرآیند حسابرسی با کیفیت بالا و در زمان مناسب انجام شود.
مهارت‌های لازم برای حسابرسی چیست؟
برای اینکه بتوانید در کار حسابرسی عملکرد موفقی داشته باشید، تنها آشنایی با قوانین مالی کافی نیست. یک حسابرس حرفه‌ای باید مجموعه‌ای از مهارت‌های فنی، تحلیلی و ارتباطی را هم‌زمان در اختیار داشته باشد تا بتواند اسناد مالی را با دقت بررسی کرده، گزارش‌های مستند تهیه کرده و به‌خوبی با ذی‌نفعان ارتباط برقرار کند.
درک درست از اصول حسابرسی و توانایی تحلیل جزئیات، پایه‌های اصلی در مسیر موفقیت در حساب رسی به شمار می‌آیند. در ادامه با مهم‌ترین این مهارت‌ها آشنا می‌شوید:
- دقت بالا در بررسی و گردآوری اعداد و اسناد مالی
- توانایی تحلیل آماری برای ارزیابی عملکرد مالی
- تسلط به نرم‌افزارهای مالی و حسابداری
- شناخت کامل از قوانین و استانداردهای حسابداری
- قدرت تمرکز در بررسی حجم بالای اطلاعات
- مهارت ارتباط کلامی برای تعامل مؤثر با مدیران و مشتریان
- توانایی نگارش گزارش‌های شفاف و حرفه‌ای
- رازداری و تعهد به محرمانگی اطلاعات مالی
- تفکر انتقادی برای شناسایی مغایرت‌ها و اشتباهات
- تسلط به فرآیندهای انواع حسابداری در صنایع مختلف
- مهارت کار تیمی و تعامل سازنده با دیگر اعضای تیم حسابرسی
- درک ساختارهای کنترلی و توانایی ارزیابی آن‌ها
- مدیریت زمان برای رسیدگی به پروژه‌های هم‌زمان
- آشنایی با فناوری‌های نوین در حوزه مالی و گزارش‌گیری
- قدرت تصمیم‌گیری سریع در موقعیت‌های حساس و چالشی
انواع حسابرسان کدام‌اند؟
در فرآیند حسابرسی یک سازمان، بسته به نوع مالکیت، ساختار و اهداف آن، ممکن است از حسابرسان متفاوتی استفاده شود. هر گروه از حسابرسان وظایف مشخص و جایگاه سازمانی خاص خود را دارد.
آشنایی با انواع حسابرسان به شما کمک می‌کند تا درک درستی از نحوه ارزیابی و کنترل مالی در بخش‌های مختلف اقتصادی و دولتی پیدا کنید. در ادامه، با سه نوع اصلی حسابرسان و نقش کلیدی آن‌ها در دستیابی به اهداف حسابرسی آشنا می‌شوید:
حسابرسان داخلی
حسابرسان داخلی، کارمند سازمان هستند اما به‌صورت مستقل از واحدهایی که مورد ارزیابی قرار می‌گیرند، فعالیت می‌کنند. آن‌ها مستقیماً به هیئت‌مدیره یا کمیته حسابرسی گزارش می‌دهند و نقش آن‌ها بیشتر در ارزیابی فرآیندهای داخلی، شناسایی خطرات مالی و عملیاتی و پیشنهاد راهکار برای بهبود عملکرد است.
حسابرسان داخلی وظیفه دارند از کارایی سیستم‌ها، انطباق با سیاست‌های داخلی و حفظ دارایی‌های سازمان اطمینان حاصل کنند. آن‌ها گزارش‌های منظمی را به شکل هفتگی، ماهانه یا سالانه تهیه می‌کنند تا بین هیئت‌مدیره و تیم اجرایی، یک پل ارتباطی مؤثر ایجاد شود.
حسابرسان مستقل
حسابرسان مستقل خارج از ساختار سازمان فعالیت می‌کنند و معمولاً توسط موسسات حسابرسی و بر اساس قرارداد، به سازمان‌ها معرفی می‌شوند. آن‌ها وابستگی مالی یا سازمانی به شرکت ندارند و از این جهت می‌توانند بدون تعارض منافع، گزارش‌های شفاف و بی‌طرفانه ارائه دهند.
تمرکز اصلی حسابرسان مستقل بر بررسی صورت‌های مالی و اظهارنظر درباره صحت و انطباق آن‌ها با اصول حسابداری است. آن‌ها نتایج بررسی خود را به مجمع عمومی صاحبان سهام گزارش می‌دهند و در واقع، نقش ناظر بیرونی را برای سهامداران ایفا می‌کنند.
حسابرسان دولتی
حسابرس دولتی در استخدام نهادهای حاکمیتی یا سازمان‌های نظارتی است و وظیفه دارد عملکرد مالی دستگاه‌های دولتی را بررسی کند.
آن‌ها با معیارها و مبانی خاص حسابداری دولتی (مانند روش نقدی یا تعهدی) فعالیت‌های اقتصادی و مالی را بررسی کرده و اظهارنظر می‌کنند که آیا اطلاعات مالی ارائه شده، با قوانین و بودجه تعیین‌شده مطابقت دارد یا خیر.
هدف این نوع حسابرسی، شفاف‌سازی عملکرد مالی نهادهای عمومی، جلوگیری از تخلفات مالی و بهبود استفاده از منابع عمومی است.
تفاوت بررسی‌های حسابداری و حسابرسی در چیست؟
اگر به دنبال ورود به دنیای مالی هستید، احتمالاً یکی از اولین سوال‌های شما این است که دقیقاً تفاوت حسابداری و حسابرسی در چیست. هر دو نقش مهمی در سلامت مالی یک سازمان دارند، اما اهداف، زمان اجرا و سطح مسئولیت آن‌ها با یکدیگر متفاوت است.
در حالی که حسابداری حسابرسی را تغذیه می‌کند، حسابرسی نقش نظارتی و ارزیابی بر صحت نتایج حسابداری را به عهده دارد. شناخت این تفاوت‌ها به شما کمک می‌کند مسیر شغلی مناسب‌تری را انتخاب کنید:
- حسابدار امور مالی را به‌صورت روزانه ثبت و مدیریت می‌کند، ولی حسابرس در فواصل زمانی مشخص به بررسی این امور می‌پردازد.
- حسابداری شامل ثبت، طبقه‌بندی و گزارش‌گیری مالی است، اما حسابرسی وظیفه دارد این اطلاعات را ارزیابی و تأیید یا رد کند.
- حسابداران معمولاً کارمند ثابت شرکت هستند، ولی حسابرسان از بیرون سازمان و معمولاً توسط مؤسسات مستقل وارد می‌شوند.
- حسابداری برای عملکرد جاری شرکت حیاتی است، اما حسابرسی اغلب برای اعتباربخشی و شفاف‌سازی صورت‌های مالی انجام می‌شود.
- در صورت بروز شبهه یا نگرانی از تقلب، معمولاً حسابرسی ویژه برای بررسی عمیق‌تر انجام می‌شود.
- حسابدار موظف است صورت‌های مالی را تنظیم کند، در حالی که حسابرس باید صحت آن‌ها را در چارچوب حسابرسی جامع بررسی کند.
- استخدام حسابدار برای هر شرکت ضروری است، ولی حضور حسابرس اغلب به نیاز یا الزام قانونی بستگی دارد.
تفاوت میان حسابداری و حسابرسی از نظر میزان تحصیلات
برای ورود به هر دو حوزه حسابداری و حسابرسی، داشتن مدرک کارشناسی در رشته‌های مرتبط، به‌ویژه حسابداری، ضروری است.
اما اگر بخواهید درک عمیق‌تری از رشته حسابرسی چیست داشته باشید یا در موقعیت‌های تخصصی‌تری قرار بگیرید، بسیاری از شرکت‌ها داشتن مدرک کارشناسی ارشد مانند MBA با گرایش حسابداری یا کارشناسی ارشد حسابداری را ترجیح می‌دهند.
همچنین، دریافت گواهی‌نامه‌های حرفه‌ای مانند حسابرس داخلی گواهی‌شده (CIA) می‌تواند مسیر شغلی شما را تقویت کند. در واقع، تفاوت اصلی در این است که برای برخی موقعیت‌های ارشد در حسابرسی، داشتن مدارک تخصصی و آشنایی با برنامه حسابرسی چیست نقش پررنگ‌تری ایفا می‌کند، چراکه حسابرسی نیازمند ارزیابی ساختاریافته و دقیق‌تری از عملکرد مالی سازمان است.
معرفی انواع استانداردهای حسابرسی
برای اینکه حسابرسی به‌درستی و با کیفیت بالا انجام شود، لازم است حسابرسان از مجموعه‌ای از اصول و قواعد مشخص پیروی کنند. این اصول تحت عنوان لیست استانداردهای حسابرسی شناخته می‌شوند.
این استانداردها، چارچوبی برای انجام صحیح مراحل حسابرسی فراهم می‌کنند و به حسابرسان کمک می‌کنند تا با رعایت استقلال، دقت و تخصص لازم، گزارش‌هایی معتبر و قابل اتکا ارائه دهند.
آشنایی با این استانداردها برای فعالان حوزه حسابداری، حسابرسی مدیریت و حتی توسعه‌دهندگان سامانه حسابرسی امری ضروری است. در ادامه با سه دسته اصلی از این استانداردها آشنا می‌شوید:
استانداردهای عمومی
استانداردهای عمومی به صلاحیت و رفتار حرفه‌ای حسابرس مربوط می‌شود. طبق آن‌ها، رسیدگی باید توسط فردی انجام شود که آموزش فنی کافی دیده و در زمینه برنامه حسابرسی آشنایی کامل دارد.
همچنین، حسابرس باید استقلال رأی خود را حفظ کرده و در همه مراحل، مراقبت حرفه‌ای را رعایت کند. این اصول پایه‌ای برای جلب اعتماد عمومی به گزارش حسابرسی هستند.
استانداردهای عملیات (رسیدگی)
در این استانداردها، تمرکز بر نحوه اجرای حسابرسی است. حسابرس باید کار را به‌خوبی برنامه‌ریزی کند و در صورت وجود تیم، بر عملکرد اعضا نظارت مؤثر داشته باشد.
شناخت ساختار کنترل داخلی شرکت از پیش‌نیازهای این مرحله است. همچنین، جمع‌آوری شواهد معتبر و کافی از طریق مشاهده، پرس‌وجو و بررسی اسناد از ارکان اصلی این گروه محسوب می‌شود.
استانداردهای گزارشگری
در این بخش، نحوه تنظیم گزارش نهایی حسابرسی مشخص می‌شود. گزارش باید به‌صراحت بیان کند که آیا صورت‌های مالی طبق اصول حسابداری تهیه شده‌اند یا خیر. اگر در اصول به‌کاررفته، تغییراتی نسبت به سال قبل وجود دارد یا افشای اطلاعات کافی نبوده، باید توضیح داده شود.
همچنین، گزارش باید شامل اظهارنظر حسابرس یا دلایل عدم اظهارنظر باشد تا مخاطب بداند حسابرس چه میزان مسئولیت را پذیرفته است.
آساره؛ ابزاری مفید برای تسهیل حسابرسی
برای اجرای دقیق و بی‌خطای فرآیندهای مالی، وجود یک ابزار جامع که امکان بررسی، ثبت و تحلیل اطلاعات را فراهم کند، ضروری است. نرم‌افزار آساره با تلفیق نرم افزار انبارداری و حسابداری، شرایطی فراهم می‌کند که حسابرسان بتوانند به داده‌های مالی و عملیاتی، در لحظه و با دقت بالا دسترسی داشته باشند.
از کنترل موجودی و ثبت حواله‌ها تا گزارش‌گیری از تراکنش‌های مالی و نظارت بر جریان نقدینگی، همه چیز در یک محیط یکپارچه در دسترس است. این ویژگی‌ها، آساره را به ابزاری مناسب برای افزایش شفافیت، کاهش خطاهای انسانی و تسهیل فرآیند حسابرسی در سازمان‌ها تبدیل کرده است.
نوشتن دیدگاه